Kasım-Jomart Tokayev, Vladimir Putin ile katıldığı Kazakistan ile Rusya arasındaki 19. Bölgelerarası İşbirliği Forumu'nun genel kurulunda konuşma yaptı
Resmî bir ziyaret için Astana'ya gelen Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım-Jomart Tokayev, Kazakistan ile Rusya arasında düzenlenen 19. Bölgelerarası İşbirliği Forumu'nun genel kuruluna video konferans yoluyla katıldı.
Kasım-Jomart Tokayev, 20 yıllık varlığı boyunca Bölgelerarası İşbirliği Forumu'nun alaka ve etkinliğini göstererek iki ülkenin karşılıklı yarar sağlayan stratejik ortaklığının güçlendirilmesine büyük katkı sağladığını ve Kazakistan ile Rusya arasında ticaret, ekonomi ve yatırım alanlarındaki etkileşim, endüstriyel işbirliği yıldan yıla istikrarlı bir büyüme gösterdiğini bildirdi ve konuşmasını şu sözlerle destekledi: “Bugün ikili ticaret cirosu 27 milyar dolara ulaşarak rekor bir rakama ulaştı. Rusya'dan gelen doğrudan yatırım hacmi 20 milyar doları aştı. Kazakistan'da faaliyet gösteren 42 binin üzerindeki yabancı katılımlı işletmenin neredeyse yarısının, yani 19 bininin Rus şirketi olması dikkat çekicidir. Ekonominin neredeyse tüm sektörleriyle etkileşim halindeyiz: sanayi, tarım, ulaştırma, altyapı. Özellikle enerji alanında işbirliğinin giderek arttığını belirtmek isterim. Yakın zamanda Rus gazının Kazakistan toprakları üzerinden Özbekistan'a transitinin başlatılması önemli bir hadisedir. Bu proje, Orta Asya'da bölgesel istikrarın ve enerji güvenliğinin güçlendirilmesinde kilit rol oynuyor. Tatneft firmasıyla birlikte yıllık 340 bin tona kadar kapasiteli bütadien üretimine yönelik Kazak-Rus tesisinin inşaatına başlandı. Polietilen üretecek işletmenin inşasına ilişkin görüşmeler tamamlandı. Endüstriyel işbirliği alanında Ortak Eylem Programı 2019 yılından bu yana başarıyla yürütülüyor. Bugüne kadar bu program kapsamında 3,2 milyar dolar değerinde 30 proje hayata geçirildi. Toplam değeri 27 milyar doların üzerinde olan yaklaşık 60 proje daha uygulama veya geliştirme aşamasındadır. Bütün bunlar, Kazakistan ve Rusya'nın stratejik ortak ve müttefik olduğunu ikna edici bir şekilde vurguluyor”.
Tarıma adanan Forumu Kazakistan'ın gerçek “ekmek sepeti” olan Kostanay bölgesinde düzenlemenin sembolizmine dikkat çeken Kasım-Jomart Tokayev, tarım sektöründe ticaretin genişletilmesi ve karşılıklı yarar sağlayan işbirliğinin muazzam fırsatlarına dikkat çekti. Kazakistan ve Rusya, tarım ürünlerinin en büyük üreticileri olduğunu ve tahıl ihracatında da dünya liderleri arasında yer aldığını ileri süren Tokayev, iki devletin ayrıca dünya çapında ekilebilir arazilerin %10'una ve mera ve otlakların %9'una sahip olduğunu da dile getiren Kasım-Jomart Tokayev ardından “Kazakistan'da son 5 yılda gayri safi tarımsal üretim hacmi iki kattan fazla arttı. Tarımsal ihracat da ikiye katlanarak yaklaşık olarak 6 milyar dolara ulaştı. Tarım ürünlerimiz dünya çapında 80 ülkeye tedarik edilmektedir. Kazakistan, 2022 Küresel Gıda Güvenliği Endeksi'nde 113 ülke arasında 32. sırada yer aldı. Bu nedenle, tarım sanayimizi sürekli olarak geliştiriyoruz. Bugünkü Forum'da ülkelerimizin gıda güvenliğinin sağlanması için eşitlik ilkeleri ve birbirlerinin çıkarlarını dikkate alan yeni koordineli yaklaşımların geliştirileceğine inanıyorum" dedi.
Cumhurbaşkanı, işlenmiş ürünlerin tarım sektöründeki payının üç yıl içinde %70'e çıkarılması amaçlandığını söyleyerek “Bu amaca ulaşmak için sosyal açıdan önemli gıda ürünlerinde ithalat bağımlılığını azaltmayı amaçlayan büyük yatırım projelerinin uygulanmasına başlandı. Önümüzdeki yıllarda süt üretimini 600 bin ton artıracak 115 süt çiftliği kurulacak. Yıllık toplam 120 bin tonun üzerinde et kapasitesine sahip 15 büyük kümes hayvanı çiftliği kuracağız. Önümüzdeki beş yıl içinde Kazakistan, tarım sektöründe toplam 2,7 trilyon tenge tutarında 900'e yakın yatırım projesini hayata geçirmeyi planlıyor. Öncelik, Helal standartları da dahil olmak üzere ileri uluslararası standartları karşılayan, rekabetçi, çevre dostu ve ihracata yönelik ürünlerin üretilmesindedir” dedi.
Kazakistan lideri, tarım sanayi ve ihracat potansiyelinin yetersiz uygulanmasının büyük ölçüde nakliye ve lojistik kısıtlamalarından etkilendiği görüşünü dile getirdi. Örneğin Kazakistan ve Rusya'da lojistik ve depolama sistemlerindeki eksiklikler nedeniyle kendi tarım ürünlerindeki kayıplar %40'a ulaşıyor.
Kasım-Jomart Tokayev bu konuda “İkili işbirliğimizin önemli bir alanı elevatörler, sebze ve meyve depolama tesisleri de dahil olmak üzere depolama altyapısının geliştirilmesi olmalıdır. Kazakistan, yakın gelecekte iklim kontrollü ürün depolama kapasitesini 1 milyon ton artırmayı planlıyor. Gelecek vaat eden pazarlarımız var: Çin, Hindistan ve Orta Doğu. Artan gıda ihtiyaçları dikkate alındığında Kuzey-Güney ulaşım koridorunun rolü de artacaktır. Etkileşimimizin önceliklerinden biri, Orta Asya üzerinden yeni lojistik yönlerin geliştirilmesi ve Çin'e giden mevcut rotaların kapasitesinin arttırılması olabilir. Bu bağlamda Hazar'ın Kuryk ve Aktau limanlarının geniş çaplı bir modernizasyonunu planladık. Çin istikametinde demiryolunun Dostyk-Moyynty kesiminde ikinci rayların yapılmasına yönelik projeyi zaten hayata geçiriyoruz. Genel olarak Kazakistan'da üç yıl içinde 1,3 bin kilometreden fazla demiryolu inşa edilecek” diye vurgulama yaptı.
Konuşmada bir diğer önemli işbirliği alanı ise modern tarım biliminin geliştirilmesi ve tarım sanayideki yeniliklerin aktif olarak tanıtılmasıydı. Cumhurbaşkanı, Kazakistan'ın araştırma üniversitelerinin rolünün güçlendirilmesiyle "eğitim - bilim - üretim" üçlü sistemi çerçevesinde bilim alanında reforma başladığını söyledi. Yapay zeka da dahil olmak üzere yeni teknolojilerin ticarileştirilmesi ve endüstriyel uygulamasıyla ilgilenecek ortak tarımsal yenilik merkezlerinin oluşturulması üzerinde çalışmayı önerdi.
Bununla birlikte stratejik hedeflerimizden biri de kendi tohumlarımızı temin etmek olduğunu dile getiren Kasım-Jomart Tokayev, Kazakistan'da patates ve şeker pancarı gibi temel mahsullerde yerli seleksiyonun payının %10'un altında olduğunu söyleyip mevcut durumun acilen düzeltilmesi çağrısında bulundu: “Bitkisel üretimde mineral gübrelerin yetersiz kullanımı bizim için önemli bir sorundur. Kazakistan'da bilimsel temelli gereksinimin yalnızca %25'i karşılanırken, Rusya'da bu neredeyse üç kat daha fazladır. Sonuç olarak, çoğu tarımsal üründe Kazakistan'daki verim hâlâ diğer önde gelen tarımsal güçlere göre önemli ölçüde düşük. Rusya dünyanın en büyük organik gübre ihracatçılarından biridir. Satış pazarlarının yeniden yönlendirilmesi nedeniyle, Rus gübrelerinin Kazakistan'a ithalatı önemli ölçüde arttı ve bu durum, Kazak işletmeleri etkiledi. EAEU (Avrasya Ekonomi Birliği)’nin iç pazarında birbirimizle rekabet etmememiz gerektiğine inanıyorum. Çiftçilerimizin gübre bulunabilirliğini artırmanın ve dış pazarlara girmenin yollarını ortaklaşa aramamız gerekiyor” diyen Tokayev, Kazakistan'ın küresel gıda güvenliğini güçlendirmek için gıda ürünleri, gübre ve tohumların uluslararası yaptırımlardan muaf tutulması gerektiği yönündeki tutumunu sürdürdüğünü belirtti.
Kendisi, yakın gelecekte, makine mühendisliği sektöründe, Kazakistan'ın ilgili endüstrilerin yaratılmasıyla birlikte devlet desteği tedbirlerini büyük üniteli montajdan küçük üniteli montaja doğru kademeli olarak yeniden yönlendireceğini söyledi. İşgücü verimliliğinin artırılması, ithal bileşenlerin yerlileştirilmesi ve verimli istihdam yaratılmasının bu doğrultuda önemi vurgulandı.
Cumhurbaşkanı, yaklaşmakta olan su kaynakları kıtlığını Kazakistan için bir başka acil sorun olarak nitelendirdi. Durum, başta tarım olmak üzere iç ekonominin kilit sektörlerindeki yüksek su yoğunluğu nedeniyle daha da kötüleşiyor. “Su sektörünü modernleştirmeye başlıyoruz. 20 yeni rezervuar inşa edilmesi, mevcut en az 15 rezervuarın onarılması, 3500 kilometreden fazla kanalın modernize edilmesi ve dijitalleştirilmesi planlanıyor. Böylece 2027 yılına kadar ilave iki kilometreküp su sağlanmasını mümkün olacak. Kazakistan'da su kaynakları kıtlığını azaltmayı amaçlayan yeni bir Su Yasası geliştiriliyor. Rusya ile birlikte, büyük Ural ve İrtış nehirlerinin havzalarında araştırma yapılmasına ilişkin işbirliğinin yoğunlaştırılmasına yönelik Birleşik Yol Haritası uygulanıyor. Bu kadar karmaşık bir sorunun tek bir ülkenin çabasıyla çözülemeyeceğini belirtmek isterim. Bu konuya makul bir çıkar dengesi dikkate alınarak ortaklaşa yaklaşılmalıdır. Bu fırsatı değerlendirerek, Rusya ile olan stratejik ortaklık ilişkilerimizin, su kaynaklarının her iki ülke halklarının çıkarları doğrultusunda ortak akılcı kullanımına yönelik dengeli bir yaklaşımı garanti edeceğini umduğumu ifade ediyorum" dedi Kasım-Jomart Tokayev.
Konuşmasının sonunda Kazakistan Cumhurbaşkanı, benzeri görülmemiş küresel zorluklar karşısında iki ülkenin gıda güvenliğini sağlamaya yönelik çabaları koordine etmenin önemini vurgulayıp verimli ortak çalışmalarından dolayı Vladimir Putin'e ve etkinliğe katılan Rus ve Kazak katılımcılara teşekkür etti.