Atameken
“Atameken” – iş dünyasının güvenilir partneri!
Kazakistan Cumhurbaşkanının talimatıyla iş ortamını geliştirmek amacıyla Kazakistan’da kurulan “Atameken” Ulusal Girişimciler Odası beş yıldan fazla süreyle faaliyetlerini başarıyla sürdürmektedir. Kuruluş, iş dünyası için hangi neticelere ulaştı ve ne gibi hedefleri önüne koymaktadır?
Deregülasyon devam ediyor
İş sektörünün deregülasyonu, hem devletin, hem özel sektörün çözüm bulmak istedikleri en güncel konular listesinin başında kalıyor. “Atameken”, Hükümet ve Parlamento ile birlikte iş adamları için idari engellerin kaldırılmasına ilişkin çalışmalara devam etmekte.
Bu çalışma sayesinde, alınması gereken izin ve lisans sayısı %72, şart koşulan talepler ise %58 oranında azaldı. Başsavcılık ve Devlet Memurluğu ve Yolsuzlukla Mücadele Ajansı ile birlikte hazırlanan ve uygulanan Yol Haritaları çerçevesinde ve ayrıca, Başbakanın talimatları doğrultusunda Ulusal Ekonomi Bakanlığı ile birlikte sistemli sorunlara çözüm getirilmektedir. Yapılan tüm bu çalışmaların neticesinde iş sektörünün bir defalık zararı 600 milyar tenge azaldı. Her yıl sağlanan tasarruf ise 5,5 milyar tengeyi oluşturmaktadır. “Atameken”in kuruluş tarihinden bu yana 605 adet sistemli sorun tespit edilmiş olup kayda geçti. Bunun 425’ine çözüm bulundu.
Kazakistan’ın Doing Business reytinginde geçen yıl ile karşılaştırıldığında 8 basamak yükselerek 28. sırada yer alması, iş dünyasının devlet ile ortak çalışmasının verimli olduğunu kanıtlayan diğer bir faktördür.
Yerel üreticiye daha çok sipariş
Yerel üreticiye sağlanan destek, “Atameken” Odası’nın belirlediği önceliklerden biridir. Geçen yılın 30 Kasım tarihinde ilk off-take kontratlarının imzalanmasına yol açan Ulusal Girişimciler Odası ile “Samruk Kazyna” A.Ş.” arasındaki anlaşma, bunun bir örneğidir. Bunların arasında yüksek voltaj trafoları üreten “AsiaTrafo” A.Ş. ile ulusal elektrik hattı operatörü “KEGOC” arasındaki kontrat da bulunmaktadır.
Bir kontrat daha “KMG Automotion” Ltd. ile petrol boru hattı ulusal operatörü “KazTransOil” arasında imzalanmış olup tesiste, sanayi otomasyon alanında dünya lideri olan Schneider Electric çok uluslu şirketinin yeni nesil basınç vericileri üretilecektir.
İmzalanan kontratlar, sipariş garantisi ve yeni iş imkanlarının yanı sıra hem iç, hem dış pazarlarda yeni yetki ve rekabet gücünü geliştirmeye yönelik bilimsel ve mühendislik merkezlerinin kurulmasına yol açacaktır. İmzalanan off-take kontratlarının toplam bedeli 2 milyar tengeyi aşmaktadır. 2019 yılında 10’a yakın benzer kontrat daha imzalanacak. Kategorilere göre yapılan alımlarla ilgili çalışmalar çerçevesinde ilgili stratejilerin geliştirilmesine ilişkin toplam bedeli 6 milyar tengeyi aşan pilot projelere start verilmiştir.
“Atameken”, “Samruk Kazyna” Fonu ile işbirliğinin yanı sıra geçen yıl devlet alımları ve KİK alımları sisteminin geliştirilmesine ilişkin yasa tasarısında bir dizi değişikliklerin yapılmasını teklif etti. Nitekim, KİK sektöründe idari sorumluluğun, Kazakistan Cumhuriyeti ulusal standartlarını gösterme zorunluluğunun, inşaat işleri alımında %30’luk avans ödeme zorunluluğunun getirilmesi önerildi. Yasa 1 Ocak 2019 tarihinde yürürlüğe girdi.
Sağlanan koşullara rağmen iş dünyasının da bunun karşılığında bazı yükümlülükleri üzerine alması gerekiyor. Bugünlerde Kazakistan’da özel yatırım kontratı şeklinde bir destek aracı uygulanmaktadır. Bu destek türü karşılıklı taahhütleri gerektirmeden otomobil ve tarım teknik araçları üreticileri için gümrük kolaylıklarını, hammadde ile malzeme ithalatında ve satışta KDV kolaylıklarını öngörmektedir. “Atameken” ise devlet destek tedbirleri sağlanırken karşılıklı sorumluluk mekanizmasının uygulanmasını önermektedir.
İhracata doğru yeni adımlar
Kazakistan’ın komşu ülkelere ihraç ettiği ürün yelpazesi ve hacmi yıl geçtikçe artmakta. İhracat potansiyelini arttırmak için 2019 yılında ihracata sağlanan desteğin genişletilmesi planlanmakta olup, ihracatçılara verilen hizmet desteği arttırılacaktır. Yerel imalat sanayii ürünlerinin ihracatında nakliyat masraflarının %50’sinin telafisi iş adamları için önemli bir yenilik olacaktır.
Önümüzdeki dönem için belirlenen hedeflerden biri, ihracatçı listesini genişletmektir. Bunun için de “Atameken” uzmanlarına göre, ihracat potansiyelini arttırmak ve ihracatçıları kapsayan tek portal oluşturmak için işletmelerin devamlı olarak analizi yapılmalıdır. Kazakistan’ın ülke dışındaki ticaret ve ihracat temsilcilikleri de gözardı edilmemeli. Rusya, Çin, Türkiye, Birleşik Arap Emirlikleri, Özbekistan, Kırgızistan ve Belarus Cumhuriyeti’nde 10’a yakın temsilciliğin daha açılması planlanmaktadır.
Tam bir halk projesi
“Atameken” iki yıldır, kırsal kesim sakinine kazanmayı ve kendi imkanlarıyla kendisi dahil ailesinin de geçimini sağlamayı öğretebileceğini kanıtlamaktadır. Ülke nüfusunun işsiz ve ev ekonomisinde çalışan kısmının katıldığı “Bastau” projesinin ana hedefi budur. Program, sadece bir ay içinde insanlara gerekli bilgilerin, kolay şartlarda kredi verilebileceğini ve kendi işini açma imkanı sağlanabileceğini kanıtladı. Projeyi, “Enbek” Verimli İstihdam ve Kitle Girişimciliği Geliştirme Programı çerçevesinde Ulusal Girişimciler Odası gerçekleştirmektedir.
Cumhurbaşkanı projenin etkin olduğunu defalarca vurgulamıştır. 2018 yılında küçük krediler için ilaveten 20 milyar tenge tahsis edildi.
Projenin avantajı nedir? Tüm gerekli bilgiler 12 bölüme bölünerek bunların incelenmesi için 30 gün verilmektedir. Nitekim, geçen yıl 28,3 bin kişiye eğitim verilmiş olup, 7.500 iş inisiyatifi hayata geçirildi.
Program kapsamında kredi alamayan katılımcılara yardım etmek amacıyla “Atameken” mikro finansman sisteminin oluşturulmasına ön ayak oldu. İlk mikro finansman kuruluşları (MFK) Kostanay, Mangıstau, Jambıl, Kızılorda eyaletlerinde faaliyete başladı. Bunların çalışmalarının etkin olmasından dolayı bu yıl “Atameken”, iş sektörünün büyük oyuncuları ve yerel yürütme organlarının desteğiyle 10 MFK daha kurulacaktır. Ulusal Ekonomi Bakanlığı bu inisiyatifi desteklemiş olup, bugünlerde en fazla %6 yıllık faiz oranıyla 7 milyar tenge tutarında kredi verilmiş bulunmaktadır.
Okuldan sonra doğrudan işe
Lise son sınıflarında girişimcilik konusunda nasıl bilgi edinilebilir? Bunu, “Girişimciliğe Giriş” yeni dersinin müfredatta yer aldığı okulların öğrencileri anlatabilir. Ulusal Girişimciler Odası’nın önermiş olduğu yeni ders, Eğitim Bakanlığı’nca desteklenmiş olup, 2019 yılından itibaren seçmeli olarak ülke genelindeki okulların müfredatında olacaktır. Eşi benzeri olmayan bu dersin temelini faal Kazak girişimcilerin iş portföyleri oluşturmaktadır. Oyunlaştırma unsurlarını da içeren dersin tatbiki kısmı iş adamları ile seminerleri ve bölgedeki işletmelerin ziyaretlerini de kapsamaktadır. Hali hazırda program kolej ve üniversiteler için adapte edilmektedir.
“Atameken” aynı zamanda iş adamlarını eğitime çekmekte ve eğitimi tatbiki formata dönüştürmektedir. Bugünlerde 2.300 şirkettatbiki eğitim sistemini uygulamakta olup, öğrencileri işletmelerinde istihdam etmeye hazırdır. Bu inisiyatif sayesinde mesleki eğitim kalitesi yükseltilmiş olup kolejlere tahsis edilen kaynaklardan 10 milyar tenge eğitimcilere iş karşılığı ücret olarak ödenecektir.
Ulusal Girişimciler Odası’nın bugünkü hedefi, beş yıl içinde tatbiki eğitime 25 bin şirket ve 300 bine yakın öğrenciyi çekmektir. Üniversiteden ve verdiği eğitim kalitesinden emin olmak için eğitim programlarının bağımsız değerlendirilmesi yapılmaktadır. Üniversitelerin reytingi, “Atameken”in, Eğitim ve Bilim Bakanlığı’nın ve eğitimcilerin ortak çalışmasıdır. Ana fikir, emek piyasasının reel taleplerini mezunların eğitim seviyesiyle eşleştirmektir. Derecelendirmede, eğitim programlarının güncelliği, mezunların iş bulma olanakları ve ortalama maaşı da dahil toplam dokuz kriter esas alınmaktadır.
Halen iki bin uzmanlık dalı ve 108 üniversite mevcuttur. İnceleme sonuçlarına göre 141 eğitim programı kapsamında iş bulma oranı %35’ten düşük olup, mezunların %5’i aldıkları eğitimden farklı meslekte çalışmaktadır.
Bütün bunlar “Atameken”in iş ortamını geliştirmek için iş adamlarıyla ortak yaptığı kesintisiz çalışmanın sadece bir parçasıdır.
(Yazı, “Atameken” Ulusal Girişimciler Odası’ndan alınmıştır.)